Tüp bebek tedavisi, doğal yolla gebelik elde edilemeyen durumlarda, yumurta ve spermin laboratuvar ortamında döllendirilmesiyle embriyo elde edilip, rahme transfer edilmesini sağlayan yardımcı üreme yöntemidir. Tedavi süreci, her çiftin yaşına, yumurta rezervine ve sperm kalitesine göre kişiye özel planlanır.
1. İlk Görüşme ve Değerlendirme
Çiftin genel sağlık durumu, daha önceki gebelik veya tedavi öyküsü, adet düzeni, yumurtlama durumu, sperm analizi ve olası genetik faktörler ayrıntılı olarak değerlendirilir. Kadında hormon testleri (AMH, FSH, LH, E2) ve ultrason ile antral folikül sayımı yapılır. Erkekte sperm tahlili (spermiyogram) ve gerekirse ileri sperm incelemeleri planlanır.
2. Tedavi Planlaması
Tüm bulguların değerlendirilmesi sonrası çift için en uygun tüp bebek protokolü belirlenir. Bu aşamada tedavi takvimi oluşturulur. Kullanılacak ilaçlar ve tedavi süreci konuşulur.
3. Yumurtalıkların Uyarılması (Ovaryan Stimulasyon)
Kadına yumurtalıkları uyarmak için hormon ilaçları başlanır. Amaç birden fazla yumurta gelişimini sağlamaktır. Ortalama 8–12 gün süren bu dönemde ultrason ve kan testleriyle yumurta büyüklüğü ve hormon düzeyleri takip edilir.
4. Yumurtaların Toplanması (OPU – Oosit Pick-Up)
Yumurtalar istenilen olgunluğa ulaştığında çatlatma iğnesi yapılır. Yaklaşık 34–36 saat sonra, hafif sedasyon altında vajinal yolla yumurtalar toplanır. İşlem ağrısızdır ve 15–20 dakika sürer. Aynı gün erkekten sperm örneği alınır.
5. Döllenme (Fertilizasyon)
Laboratuvar ortamında yumurta ve sperm bir araya getirilir. Gerektiğinde mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemi uygulanarak tek bir sperm doğrudan yumurtanın içine yerleştirilir. Döllenmiş yumurtalar 3 ila 5 gün boyunca embriyo haline gelene kadar özel inkübatörlerde takip edilir.
6. Embriyo Seçimi ve Transferi
Embriyolog tarafından en kaliteli embriyo veya embriyolar seçilir. Genellikle 3. veya 5. gün embriyo transferi yapılır. İşlem ağrısızdır, anestezi gerekmez ve yaklaşık 10 dakika sürer. Transfer sonrası istirahat önerilir.
7. Luteal Faz Desteği
Embriyo transferinden sonra rahim içi dokunun embriyonun tutunmasını kolaylaştırması için progesteron desteği başlanır. Bu destek genellikle enjeksiyon veya vajinal tablet formundadır ve test gününe kadar devam eder.
8. Gebelik Testi
Embriyo transferinden 10 gün sonra kanda gebelik testi (Beta HCG) yapılır. Test pozitifse yaklaşık 10 gün sonra ilk ultrason kontrolüyle gebelik kesesi değerlendirilir.
9. Gebelik Takibi veya Yeni Deneme Planı
Gebelik gerçekleşmişse kadın doğum uzmanı eşliğinde rutin gebelik takibine geçilir. Gebelik oluşmamışsa, laboratuvar ve klinik veriler analiz edilerek bir sonraki denemede ilaç protokolü veya embriyo seçimi stratejisi güncellenir.
10. Destekleyici ve Ek Yöntemler
Bazı çiftlerde başarı oranını artırmak için ileri yardımcı yöntemler kullanılabilir:
- PGT (Preimplantasyon Genetik Test): Embriyonun kromozomal genetik yapısı incelenir.
- Embriyo dondurma: Kaliteli embriyolar ileride kullanılmak üzere saklanır.
- Mikro-TESE / TESA: Sperm bulunamayan erkeklerde testisten sperm elde edilmesi.
11. Psikolojik Destek ve Danışmanlık
Tüp bebek süreci duygusal olarak yoğun bir dönemdir. Bu nedenle çiftlere psikolojik destek ve beslenme danışmanlığı önerilir. Stres yönetimi tedavi başarısını olumlu etkiler.
Tedavinin hedefi yalnızca gebelik elde etmek değil, sağlıklı bir embriyo ve sürdürülebilir bir gebelik süreci sağlamaktır. Başarı oranı yaş, yumurta kalitesi ve embriyo gelişimi gibi faktörlere göre değişmekle birlikte, modern yöntemlerle oldukça yüksektir.