Regl olamama, hormonal bozukluklar, stres, aşırı kilo değişimleri veya kronik hastalıklar nedeniyle gelişebilir. Altta yatan nedenin belirlenmesi için detaylı tıbbi değerlendirme gerekir.
Adet görememe, hipotalamus, hipofiz, tiroid veya yumurtalık kaynaklı olabilir. Kan testleri, ultrason ve gerekirse hormon stimülasyon testleri ile tanı konur.
Erken menopoz veya polikistik over sendromu gibi durumlar da regl olmama nedenleri arasındadır. Bu hastalıkların erken tanısı, tedavi başarısını artırır.
Tedavi, nedene yönelik olarak planlanır. Hormonal ilaçlar, yaşam tarzı düzenlemeleri veya cerrahi yöntemler kullanılabilir. Uzun süre regl olamamak, üreme sağlığı kadar genel sağlık açısından da önemlidir.
Diyetim veya Kilo Değişimim Adet Döngümü Etkiliyor mu?
Diyet ve kilo değişimleri adet döngüsünü doğrudan etkileyebilir. Ani kilo kaybı ya da hızlı kilo alımı hormon dengesini bozarak adet düzeninde sapmalara yol açabilir. Özellikle düşük kalorili diyetler ve hızlı kilo verme programları vücudun enerji dengesini altüst ederek hormon üretimini olumsuz etkileyebilir.
Kilo kaybının adet düzenine etkileri arasında:
- Düşük vücut yağ oranı
- Azalan enerji alımı
- Ovülasyon sorunları
Kilo alımının adet düzenine etkileri arasında:
- Artan yağ dokusu
- İnsülin direnci
- Polikistik over sendromu (PCOS)
Beslenme alışkanlıkları da adet döngüsü üzerinde etkili olabilir. Rafine karbonhidrat ve şeker tüketiminin fazla olması hormon dengesini bozarak adet sancılarını şiddetlendirebilir. Öte yandan sağlıklı yağlar, tam tahıllar ve lifli gıdalar açısından zengin diyetler adet sağlığını destekleyebilir.
Anti-inflamatuar diyetler de (örneğin Akdeniz diyeti) hormon sağlığına katkı sağlayarak adet düzensizliklerinin hafiflemesine yardımcı olur. Bu tür diyetler vücutta iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olan sebze meyve ve balık gibi gıdaları içerir.
Aşırı Egzersiz Adet Gecikmesine Yol Açar mı?
Aşırı egzersiz yapmak kadınların adet döngüsünde düzensizliklere yol açarak regl olmamalarına neden olabilir. Bu duruma “egzersiz kaynaklı amenore” denir ve yoğun fiziksel aktivite ile yeterli enerji alımının sağlanmaması durumunda ortaya çıkar. Vücut, enerji açığı yaşadığında hayati olmayan işlevleri baskılayarak üreme sisteminin işleyişini etkiler. Hormonal dengesizliklerin yanı sıra psikolojik stres de bu durumda etkili bir rol oynar.
Bu durum özellikle jimnastik, uzun mesafe koşusu ve bale gibi dayanıklılık gerektiren sporlarla uğraşan kadınlarda daha sık görülür. Bu alanlarda yüksek antrenman hacmi, yetersiz kalori alımı ve düşük vücut yağ yüzdesi risk faktörlerini artırır. Çeşitli sağlık sorunlarına yol açan egzersiz kaynaklı amenore üreme sağlığı dışında kemik yoğunluğunun azalmasına osteoporoz riskinin artmasına ve kardiyovasküler problemlere neden olabilir. Egzersiz yoğunluğunun düşürülmesi yeterli besin alımının sağlanması ve gerekirse psikolojik destek alınması bu durumun yönetilmesinde etkilidir.
Hormonal Dengesizlikler Adet Gecikmesinden Sorumlu mu?
Hormonal dengesizlikler, adet gecikmelerinin sık rastlanan bir nedeni olarak karşımıza çıkar. Özellikle kadın sağlığı üzerinde etkili olan bazı hormonlar, adet döngüsünün düzenlenmesinde büyük rol oynar. Polikistik Over Sendromu (PCOS) ve tiroid bozuklukları bu dengesizliklerin başlıca nedenleri arasındadır.
Polikistik Over Sendromu (PCOS), yumurtlama döngüsünü etkileyen hormon bozukluklarıyla kendini gösterir ve şu belirtilerle ortaya çıkar:
- Androjen hormonlarının artışı
- Yumurtalıklarda kist oluşumu
- Adet düzensizlikleri
PCOS nedeniyle hormonal dengenin bozulması, adetlerin düzensizleşmesine veya tamamen kesilmesine yol açabilir.
Tiroid hormonlarındaki dengesizlikler de adet döngüsünü doğrudan etkiler. Tiroid bozuklukları iki ana şekilde görülür:
- Hipotiroidizm: Tiroid hormonlarının düşük seviyede üretilmesi, adet döngüsünde ağırlaşma, düzensizlik veya kaybolmaya neden olur.
- Hipertiroidizm: Tiroid hormonlarının fazla üretilmesi, adetlerin hafiflemesine veya daha seyrek hale gelmesine yol açar.
Hipotiroidizm metabolizmayı yavaşlatarak üreme sağlığını olumsuz etkilerken hipertiroidizm metabolizmayı hızlandırarak adet döngüsünü bozar. Her iki durumda da tiroid hormonları kadınların genel sağlık ve üreme döngüsünde belirleyici bir etkiye sahiptir. Hormonal dengesizlikler doğru teşhis ve tedaviye ihtiyaç duyulan önemli bir durumdur ve düzenli doktor kontrolleri bu sürecin en önemli parçasıdır.
Kullandığım İlaçlar Adet Döngümü Etkiliyor mu?
Bazı ilaçların kullanımı adet döngüsünde belirgin değişikliklere yol açabilir. Özellikle hormonal düzeni etkileyen ilaçlar adet düzeninde düzensizlik ara kanama ya da tamamen kesilme gibi etkiler yaratabilir. Doğum kontrol hapları ve hormon düzenleyici ilaçlar bu konuda başı çekerken farklı tedavi amaçlarıyla kullanılan bazı diğer ilaçlar da adet döngüsünde değişimlere sebep olabilir.
- Kombine hormonal doğum kontrol yöntemleri: östrojen ve progestin içerir, adet düzenini sağlar, kanama miktarını azaltabilir
- Sadece progestin içeren haplar: düzensiz kanama veya adet kesilmesi yaşanabilir
- Spironolakton: hirsutizm ve akne tedavisinde kullanılır, düzensiz adetlere neden olabilir
- Elagoliks: endometriozis tedavisinde tercih edilir, adet kanamasını azaltabilir ya da durdurabilir
- SSRI antidepresanlar: premenstrüel disforik bozukluk (PMDD) için kullanılır, bazı kadınlarda adet düzenini değiştirebilir
- Dopamin antagonistleri: prolaktin seviyelerini artırarak adet düzensizliğine yol açabilir
- Kemoterapi ilaçları: yumurtalık işlevlerini etkileyebilir, adet döngüsünde kalıcı veya geçici duraklamaya neden olabilir
- Tiroid ilaçları: hormonal dengeyi etkileyerek adet döngüsünde değişikliklere yol açabilir
- Antiepileptik ilaçlar: hormonal metabolizmayı etkileyerek adet düzensizliklerine sebep olabilir
- Kan sulandırıcılar: adet kanamasını artırabilir veya süresini uzatabilir
Bu ilaçların yanı sıra vücudun hormonal dengesini doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen diğer bazı ilaçlar da adet döngüsünde değişimlere neden olabilir. Özellikle uzun süreli kullanım ya da yüksek dozlarda tedavi gören kadınların bu tür etkilerle karşılaştığında uzman bir hekimle görüşmeleri önemlidir. İlaçların bu etkileri geçici olabileceği gibi kalıcı hale de gelebilir; bu durum kişisel sağlık durumuna ve ilacın türüne bağlıdır.
Adet Gecikmesi İçin Ne Zaman Doktora Başvurmalıyım?
Adet gecikmesi birçok faktörden kaynaklanabilen ve kadınların yaşamlarında farklı dönemlerde karşılaşabilecekleri yaygın bir durumdur. Bu durumun bazı spesifik belirtilerle birlikte olması ya da belirli bir süre boyunca devam etmesi altta yatan sağlık sorunlarının işareti olabilir ve doktora başvurmayı gerektirir. Özellikle hamile olmayan kadınlarda üç aydan uzun süren adet gecikmesi hormonal dengesizlik belirtileri veya pelvik ağrılar gibi durumlar söz konusuysa tıbbi bir değerlendirme yapılması önemlidir. Aşağıdaki durumlarda doktora başvurulması tavsiye edilmektedir:
- Üç ay süresince adet gecikmesi
- 15 yaşına kadar adet görmeme
- Aşırı kıllanma, şiddetli akne veya kilo değişiklikleri
- Yaşam tarzı değişiklikleri sonrası düzensizlik
- Sıcak basmaları, gece terlemeleri gibi erken menopoz belirtileri
- Üreme ile ilgili endişeler
- Uterin skar, over yetmezliği veya kronik hastalıklar
- İlaç kullanımı sonrası düzensiz adet döngüsü
- Doğum sonrası uzun süreli adet gecikmesi
- Adet gecikmesi ile birlikte pelvik veya karın ağrısı
- Görme bozuklukları, baş ağrıları veya meme başından süt gelmesi
Adet gecikmesi bazen yaşam tarzı faktörleri veya stres gibi geçici nedenlerden kaynaklansa da bu durum tekrar ediyorsa veya üç ay gibi bir süre boyunca devam ediyorsa altında yatan ciddi sağlık sorunları olabilir. Hipofiz bezi bozuklukları polikistik over sendromu (PCOS) tiroid sorunları ya da üreme sistemine bağlı diğer rahatsızlıklar gibi sağlık problemleri erken teşhis ve tedavi gerektirir. Bu belirtilerle karşılaşan kadınların vakit kaybetmeden bir uzmana başvurması sağlıklı bir adet döngüsü için önem taşır.
