Sonohisterografi Nedir?

İnfertilite (kısırlık) sürecinde, anne-baba olma hayalini gerçekleştirmeyi planlayan pek çok birey veya çift, hem fiziksel hem de duygusal açıdan zorlu bir yolculuk yaşar. Bu yolculukta, rahim ve çevre dokuların detaylı incelenmesi çok önemli bir adımdır. Burada devreye giren “sonohisterografi” yöntemi, özellikle rahim içini görüntülemede tercih edilen, hastaya genellikle konforlu bir deneyim sunan ve en önemlisi de olası problemlerin erken teşhisine yardımcı olan bir inceleme yöntemidir. Rahim içindeki polip, miyom veya yapışıklık gibi çeşitli durumları net bir şekilde belirlemek, tedavi sürecinin etkinliğini artırır ve gebe kalma ihtimalini olumlu yönde etkileyebilir.

Sonohisterografi Ne İşe Yarar?

Sonohisterografi, rahim iç boşluğunu daha net görebilmek için uygulanan bir ultrason incelemesidir. Kadın sağlığı alanında, özellikle hamile kalma konusunda zorluk yaşayanlar için tanı ve tedavi aşamalarında önemli bir rol üstlenir. Geleneksel ultrasonla rahim incelenirken, bazen rahim boşluğuna dair yeterince detaylı bir görünüm elde edilemez. Rahim içinde küçük polipler, submüköz miyomlar ya da iç yüzeydeki yapışıklıklar normal bir ultrason sırasında gözden kaçabilir. Ancak sonohisterografi esnasında rahim içine verilen sıvı sayesinde, rahim iç yüzeyinin iki duvarı birbirinden uzaklaşır ve bu da içerideki değişiklikleri belirgin bir şekilde ortaya koyar.

Bu yöntemin infertilite değerlendirmesinde yaygın olarak kullanılmasının ana sebebi, detaylı görüntüleme sunmasıdır. Rahimde doğuştan gelen şekil bozuklukları veya sonradan oluşmuş yapısal sorunlar tespit edildiğinde, üreme sağlığı açısından atılacak adımlar daha net planlanabilir. Özellikle embriyonun tutunmasına (implantasyon) engel teşkil edebilecek durumları belirlemek, gebelik şansını arttırmak açısından çok kıymetlidir.

Sonohisterografi, çoğu zaman hızlı ve hasta açısından konforlu bir şekilde tamamlanır. İşlem, “acaba tüplerim tıkalı mı” şeklindeki soruların yanıtını tam olarak vermese de belli şartlarda tüp geçirgenliğini değerlendirmek üzere uyarlanmış şekilleri de mevcuttur. Bu sayede hem rahim içi hem de tüp açıklığı değerlendirilerek daha kapsamlı bir yaklaşıma imkan tanınır. Üstelik radyasyon içermemesi nedeniyle, tekrarlanan incelemelerde bile güvenli bir seçenek olarak öne çıkar.

Sonohisterografi Nasıl Uygulanır?

Rahim boşluğunu detaylı biçimde görüntülemek için uygulanan sonohisterografi, genellikle adet kanaması bittikten sonra yapılır. Çünkü bu dönem, rahim iç duvarının en ince ve net görülebildiği zaman dilimidir. İşlemin temel adımları şöyle özetlenebilir.

• Öncelikle jinekolojik muayene pozisyonunda rahat bir şekilde uzanmanız istenir.
• Vajina içine ince bir ultrason probu yerleştirilmeden önce genellikle dış yüzey temizliği sağlanır.
• Spekulum yardımıyla vajina hafifçe açılır ve rahim ağzı görünür hale gelir.
• Rahim ağzından rahim boşluğuna girebilecek ince ve yumuşak bir kateter takılır.
• Daha sonra spekulum çıkarılır ve vajina içine ultrason probu yerleştirilir.
• Yavaş yavaş kateter aracılığıyla steril sıvı verilmeye başlanır.
• Bu sırada ultrason ekranında, rahim iç boşluğu, sıvı sayesinde şişmiş ve belirgin hale gelmiş olarak görüntülenir.

Tüm işlem ortalama 15-20 dakika sürer. İşlem sırasında hafif bir basınç veya adet ağrısına benzer bir kramp hissedilebilir. Ancak bu çoğu hastada tolere edilebilir düzeydedir. Bazı kişiler işlem öncesi hafif ağrı kesici almayı tercih eder. Rahim içerisine verilen sıvı genellikle vücutla uyumlu steril tuzlu sudur ve işlem bittiğinde fazlalığı kendiliğinden dışarı akar. Sonohisterografi, herhangi bir anestezi gerektirmeden ofis koşullarında yapılabildiği için de oldukça pratik bir uygulamadır.

Sonohisterografi Hangi Durumlarda Tercih Edilir?

Infertilite sürecinde sonohisterografi, aşağıdaki gibi pek çok sebeple tercih edilebilir:

• Rahimde polip şüphesi varsa. Rahim duvarından çıkan bu küçük et parçaları bazen yoğun kanamalara ve gebe kalmada güçlüğe neden olabilir.
• Miyom tespiti ya da büyüklük ve konumunu değerlendirmek için. Submüköz miyomlar özellikle rahim iç boşluğuna doğru büyüdüğünde gebelik şansını etkileyebilir.
• Rahim içinde yapışıklıkların (synechia) varlığından şüpheleniliyorsa. Geçirilmiş kürtajlar veya enfeksiyonlar bu tarz yapışıklıklara yol açabilir.
• Doğuştan gelen rahim şekil bozukluklarının (örneğin septalı ya da bikornuat rahim) değerlendirilmesi gerekiyorsa.
• Tekrarlayan gebelik kayıplarında rahim yapısıyla ilgili bir sorun olup olmadığı araştırılıyorsa.

Sonohisterografi, bu sorunların teşhis ve takibinde önemli bir araçtır. Ayrıca tüp geçirgenliğini değerlendirmek isteyen bazı uzmanlar, steril sıvıya ek olarak hava kabarcıkları veya özel kontrast maddeler ekleyerek tüplerden akışı da izlerler. Bu şekilde tüpler tıkalı mı, rahim içinde sıvı birikimi var mı gibi konularda ekstra bilgi sağlanmış olur. Bununla birlikte eğer öncelikle tüplerin açıklığına bakılması isteniyorsa, farklı yöntemler (örneğin HSG) tercih edilebilir. Yine de rahim iç yüzeyinin net görüntüsü söz konusu olduğunda, sonohisterografi sıklıkla ilk başvuru yöntemlerinden biridir.

Sonohisterografinin Avantajları Nelerdir?

Birçok kadın, infertilite değerlendirme sürecinde en az rahatsızlık veren ama en fazla bilgi sunan yöntemi ister. Sonohisterografinin öne çıkan avantajlarını şöyle sıralayabiliriz:

• Radyasyon içermez, bu nedenle tekrar tekrar uygulanmasında sakınca çok düşüktür.
• Sıvı yardımıyla rahim içi net görülür, küçük lezyonlar bile kolaylıkla fark edilir.
• Anestezi gerektirmeden muayenehane koşullarında yapılabilir, bu da hastanede yatış ya da uzun süreli hazırlık gerektirmediği anlamına gelir.
• Genellikle kısa sürer ve hasta konforu oldukça yüksektir. Ağrı hissi minimal düzeydedir.
• Tanı ve tedavi planlaması açısından maliyeti nispeten uygundur. Hastalara ek bir finansal yük bindirmeden detaylı bilgi vermesi büyük bir avantajdır.
• Gerekli olduğu durumlarda tüp geçirgenliği konusunda da yardımcı bilgiler edinebilmek mümkündür.
• İnceleme sırasında elde edilen görseller, diğer uzmanlarla paylaşılabilir ve gerektiğinde yeniden değerlendirilebilir.

Ayrıca sonohisterografi ile elde edilen görüntüler, benzer diğer yöntemlere göre rahim iç duvarındaki odaklanmayı oldukça detaylı kılar. Böylece işin uzmanları, ufak bir kitle veya ince bir yapışıklık söz konusu olduğunda bile bunları rahatlıkla saptayabilirler.

Sonohisterografi Sırasında ve Sonrasında Neler Hissedilir?

Genellikle, bu işlem esnasında büyük bir ağrı beklenmez. İşlem sırasında rahim içine sıvı verildiğinde, hafif bir basınç hissi oluşabilir ve kısa süreli adet ağrısına benzer kramplar görülebilir. Bazı kadınlar bunu “karın alt bölgesinde ufak bir sızı” şeklinde ifade eder. Bu his, sıvının rahim içinde yarattığı geçici genişlemeden kaynaklanır. Çoğu zaman, işlem biter bitmez bu kramplar hafifler veya tamamen kaybolur.

İşlem sonrasında hafif bir akıntı görülebilir. Bu akıntı, işlemde kullanılan sıvının rahimden ve vajinadan dışarı atılmasıyla ilgilidir. Aynı gün içerisinde günlük aktivitelerinize dönmek çoğunlukla mümkündür. Nadiren de olsa biraz lekelenme tarzı kanama olabilir. Bu durumda günlük ped kullanarak devam etmek yeterli olur. Yorgunluk, halsizlik veya ateş gibi durumlar çok seyrek görülür. Yine de işlemi takip eden ilk birkaç saat veya gün içinde sürekli devam eden şiddetli ağrı ya da yoğun kanama varsa, vakit kaybetmeden doktora danışmak önemlidir.

Bazı kişiler, hafif ağrı kesici alarak bu süreci daha rahat geçirmeyi tercih edebilir. Özellikle önceki muayenelerde ağrılı deneyim yaşayanlar, kaygılı olabiliyor. Ancak işlemin genellikle kısa sürmesi ve ciddi bir hazırlık gerektirmemesi, çoğu kadının bu incelemeyi oldukça rahat atlatmasını sağlar.

Sonohisterografi ile Diğer Yöntemler Arasında Nasıl Bir Fark Var?

Rahim ve tüplerin incelenmesinde farklı yöntemler kullanılabilir. Hangi yöntemin seçileceği, esasen neyin araştırıldığına ve hastanın genel durumuna göre değişir. Üç temel yöntemden bahsedilebilir: Sonohisterografi, Histerosalpingografi (HSG) ve Histeroskopi.

• HSG, rahim ve tüplerin röntgenle görüntülenmesidir. Radyopak madde verilerek tüplerin açık olup olmadığı anlaşılır ve rahim şekli de gözlemlenebilir. Ancak burada radyasyon kullanılır ve rahim iç detayları sonohisterografiye oranla biraz daha sınırlı görünebilir.
• Histeroskopi, özel bir kamera yardımıyla rahim boşluğuna bakma tekniğidir. Doğrudan gözlem imkanı sunar ve gerekiyorsa aynı anda tedavi de yapılabilir (polip alınması, yapışıklık açılması gibi). Ancak daha invaziv bir girişimdir ve anestezi gerektirebilir.
• Sonohisterografi, hafif bir işlem olarak öne çıkar. Radyasyon olmadan rahim içini detaylı inceleme olanağı sunar. İşlem süresi kısadır, hasta konforu yüksektir ve birçok durumda ameliyathane ortamı şart değildir.

Bu üç yöntemin birbirine göre avantaj ve dezavantajları vardır. Fakat infertilite değerlendirmesinde ilk etapta rahim iç yüzeyini net şekilde görmeye ihtiyaç duyulduğunda, sonohisterografi sıklıkla tercih edilir. Eğer tüplerle ilgili bir problemden şüpheleniliyorsa, HSG veya gerektiğinde daha ileri tetkikler devreye girebilir. Öte yandan ciddi bir lezyon tespit edildiğinde veya şüphe duyulduğunda kesin tanı ve tedavi amaçlı histeroskopi uygulanabilir.

Sonohisterografi Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?

İşlem sırasında alınan görüntüler anında ekranda izlenir ve çoğu zaman ilk yorum da aynı anda yapılır. Eğer rahim içinde belirgin bir kitle, polip, miyom ya da yapışıklık görülürse, uzman hekim bunları kayıt altına alır. Daha sonra bu görüntüler detaylı bir incelemeye tabi tutulabilir. Gerekirse başka uzman görüşleri de istenir.

Normal bir sonohisterografide rahim iç boşluğu düzgün, duvarlar simetrik ve endometrium adı verilen rahim iç tabakası ince bir hatta gözlemlenir. Ayrıca rahim içinde sıvının rahatça yayılması beklenir. Eğer sıvının yayılmasında bir engel veya anormal bir doku tespit edilirse, bu durum rahim iç problemi olabileceğini işaret eder. Doğru tanı koymak adına bazen tekrar ultrason, hatta ek tetkikler veya başka yöntemlere (örneğin histeroskopi) başvurmak gerekebilir.

Kimi zaman sonohisterografi sonrası bir tedavi planı yapmak hemen mümkün olur. Örneğin rahim içinde polip tespit edildiğinde, polipin boyutu ve konumu önemlidir. Bazı polipler ufak boyutluysa, direkt olarak alınmasına karar verilebilir. Benzer şekilde submüköz miyomlar söz konusu olduğunda, büyüklük ve yerleşime göre cerrahi operasyon gündeme gelebilir. Rahimde doğuştan şekil bozukluğu görüldüğünde ise nasıl bir cerrahi düzeltme yapılabileceği tartışılır. Tüm bu süreçler, elde edilen sonohisterografi görüntülerinin rehberliğiyle planlanır.

Sonohisterografi Kimler İçin Uygun Değildir?

Her tıbbi işlemde olduğu gibi, sonohisterografinin de uygulanmaması gereken bazı durumlar mevcuttur. Aktif vajinal kanaması, ileri derecede iltihap veya enfeksiyon söz konusuysa, bu işlem ertelenebilir. Özellikle rahim ya da tüplerle ilgili akut bir enfeksiyon varsa, sonohisterografi sırasında verilecek sıvı ile enfeksiyonun yayılması riski oluşabilir. Böyle bir durumda öncelikle tedavi edilmesi gereken enfeksiyonun giderilmesi beklenir.

Ayrıca gebelik şüphesi varsa, sonohisterografi yapılmaması önerilir. Çünkü rahim içine sıvı verme esnasında, varlığı bilinmeyen erken bir gebelik söz konusu olduğunda istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle adet döngüsü tam takip edilerek ve gerekli testler yapılarak hastanın hamile olmadığından emin olmak genellikle standard bir uygulamadır. Rahim ağzında ciddi anatomik sıkıntılar veya servikal darlıklar varsa, kateter yerleştirme zorlaşabilir; bu durumda da daha ileri düzey girişimler gerekebilir.

Sonohisterografi Sonrasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

İşlem sonrasında hafif bir sızı veya kramp devam edebilir. Bu nedenle aynı gün içerisinde aşırı efor gerektiren egzersizlerden ya da ağır işlerden uzak durmakta fayda vardır. Kısa süreli istirahat, bu krampların azalmasını kolaylaştırır. Eğer ağrı devam ediyorsa, uzmana danışarak hafif ağrı kesici alınabilir.

Temizliğe özen göstermek önemlidir. İşlem sırasında steril malzeme kullanılmasına rağmen, her girişimde olduğu gibi enfeksiyon riski tamamen sıfırlanamaz. Aşırı akıntı, kötü koku veya ateş yükselmesi gibi belirtiler olursa hemen tıbbi destek alınmalıdır. Ayrıca işlem sonrasında kısa süreli pembe veya kahverengi tonlarda lekelenme yaşamak olağan kabul edilir.

Özellikle tüp değerlendirmesi de yapıldıysa, işlem sonrası hafif bir gaz çıkışı veya bağırsak hareketlerinde değişiklik gözlenebilir. Bu genelde hava kabarcıklarıyla alakalı geçici bir durumdur ve birkaç saat içinde düzelir. Günlük rutin yaşama dönmek çoğu hasta için problem yaratmaz. Hatta birçok kişi işlem sonrası işine veya evine rahatlıkla dönebilir.