AFP testi gebelik sırasında ve bazı kanser türlerinin teşhisinde önemli bir yere sahiptir. Bu test alfa-fetoprotein seviyelerinin ölçülmesiyle gerçekleşir. Özellikle hamilelikte AFP düzeylerinin yüksek olması çoğul gebelik ya da nöral tüp defektleri gibi durumları gösterebilir. Düşük seviyeler ise kromozomal bozuklukların bir işareti olabilir. Yetişkinlerde ise yüksek AFP seviyeleri genellikle karaciğer kanseri başta olmak üzere çeşitli tümörlerin belirtisi olarak kabul edilir. Ancak bu yükseklikler her zaman kanserli durumlarla ilişkili değildir ve bazen karaciğer hastalıklarında da görülebilir.
AFP Fetal Gelişimi Nasıl Etkiler?
AFP fetal gelişimde kritik roller üstlenen bir proteindir. Gebelik sürecinin ilk haftalarında yolk kesesi tarafından üretilmeye başlar. Ardından fetal karaciğer devreye girerek bu görevi büyük oranda üstlenir. AFP’nin temel işlevleri şunlardır:
- Fetüsün gelişimi için gerekli olan yağ asitleri gibi besinleri taşır.
- Fetal büyüme ve hücresel fonksiyonları destekler.
AFP ayrıca gastrointestinal sistem ve böbreklerden de küçük miktarlarda salgılanır. Bu protein fetüsün kanından amniyotik sıvıya ve sonunda annenin kan dolaşımına geçer. İkinci trimester boyunca annenin kanında ölçülen AFP miktarı fetal sağlık hakkında önemli bilgiler sunar. Yüksek AFP seviyeleri şu durumları işaret edebilir:
- Nöral tüp defektleri gibi ciddi gelişimsel sorunlar
- Karın duvarı defektleri olan omfalosel ve gastroschisis
Düşük AFP seviyeleri ise genellikle şu anormallikleri gösterir:
- Down sendromu gibi kromozomal bozukluklar
AFP Testi Hamilelikte Ne Kontrol Eder?
AFP testi hamilelikte bir dizi kontrol sağlar. Bu test ile alfa-fetoprotein seviyeleri ölçülür ve olası riskler erken evrede belirlenmeye çalışılır.
Nöral Tüp Defektleri:
- Yüksek AFP seviyeleri genellikle nöral tüp defektlerine işaret eder.
- Bu defektler arasında spina bifida ve anensefali yer alır.
- Bu durumlar fetal omurga ve beyin gelişimindeki ciddi bozukluklardır.
- AFP seviyeleri bu tür defektlerin varlığında omurgada veya kafatasında açıklıklar nedeniyle artar.
Genetik Anormallikler:
- Düşük AFP seviyeleri bazen kromozomal anormalliklerin göstergesi olabilir.
- Bunlar arasında Down sendromu ve Edwards sendromu bulunur.
- Bu genetik durumlar gelişimsel ve zihinsel engellere yol açabilir.
Testin Zamanlaması ve Yorumlanması: AFP testi hamileliğin 15 ila 22 haftaları arasında yapılır. Bu süre zarfında testin en doğru sonuçları verdiği bilinir. Anormal sonuçlar alındığında bu genellikle daha kapsamlı tanı testlerinin yapılmasını gerektirir. Anormal sonuçlar her zaman ciddi bir problem olduğunu göstermez. Yanlış hesaplanmış doğum tarihi çoğul gebelikler veya plasenta ile ilgili sorunlar da yüksek veya düşük sonuçlara neden olabilir.
AFP Testine Nasıl Hazırlanılmalı?
AFP testine hazırlanmak test sonuçlarının doğruluğunu artırabilir ve süreci kolaylaştırabilir. Bu hazırlık süreci için önerilen bazı adımlar şunlardır:
- Test günü bol miktarda su içmek önemlidir. Bu damarlarınızın daha belirgin hale gelmesine yardımcı olur böylece kan örneği almak teknisyen için daha kolay olur. Vücudunuzun iyi hidrate olması kan alımını basitleştirir.
- AFP testi için özel bir diyet kısıtlaması ya da aç kalmak gerekmez. Normal yemek yeme rutininizi sürdürebilirsiniz. Ancak testten önce ağır ya da baharatlı yiyeceklerden kaçınmak sindirim sisteminizi rahatlatır ve kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlar.
- Kan testi sırasında kolay erişim için geniş kollu veya kısa kollu giysiler tercih edin. Bu kan örneği alınırken kolunuzu açığa çıkarmayı ve hareket etmeyi kolaylaştırır.
- Kullandığınız tüm reçeteli ve reçetesiz ilaçları doktorunuza bildirin. Herhangi bir takviye kullanıyorsanız bunları da belirtmek önemlidir.
- Test günü stres ve anksiyete seviyenizi minimumda tutmaya çalışın. Fiziksel olarak rahatlamak için derin nefes almayı deneyin ve mümkün olduğunca sakin bir ortamda bulunun. Stres damarlarınızın daralmasına neden olarak kan alımını zorlaştırabilir.
Düşük AFP Seviyelerine Ne Sebep Olur?
AFP testinde düşük seviyeler bazı sağlık durumları için önemli ipuçları sunar. Hamilelik sırasında alfa-fetoprotein düzeylerinin düşük çıkması genellikle bazı kromozomal bozukluklara işaret eder. Özellikle trizomi 21 ve trizomi 18 durumlarında düşük AFP seviyeleri gözlemlenir. Bu durumlar fetüsün kromozomlarında meydana gelen sayısal anormalliklerden kaynaklanır. Alfa-fetoprotein üretiminin azalması fetüsün gelişiminde önemli bir gösterge olarak değerlendirilir.
Kromozomal Bozukluklar:
- Trizomi 21 (Down sendromu)
- Trizomi 18 (Edwards sendromu)
Ayrıca gebelik yaşı hesaplamalarında yapılan hatalar da düşük AFP seviyelerine yol açabilir. Gebelik haftası yanlış hesaplandığında alınan AFP değerleri gerçek değerlerden farklı olabilir. Bu durum testin yapıldığı zamanın fetüsün gelişim evresiyle uyumlu olmamasından kaynaklanır. Gerçekten daha küçük bir fetüs beklenenden daha düşük AFP seviyesi üretebilir.
Bu iki durumun yanı sıra düşük AFP seviyeleri bazen başka sağlık koşullarının belirtisi olarak da karşımıza çıkabilir. Bu durumlar genellikle dörtlü tarama testi gibi diğer rutin tarama testleriyle birlikte değerlendirilir. Bu testlerde görülen düşük AFP seviyeleri sağlık uzmanlarına hamilelikteki potansiyel riskleri daha iyi anlama fırsatı tanır.
