Hormonlu spiral gebeliği önlemek amacıyla rahim içine yerleştirilen T şeklindeki bir cihazdır. Bu cihaz düşük dozda progestin hormonu salgılayarak çalışır. Progestin hormonunun temel işlevi serviks mukusunu kalınlaştırmak ve zaman zaman ovülasyonu baskılamaktır. Bu durum da gebeliği engellemeye yardımcı olur. Kullanıcılar genellikle ilk aylarda düzensiz kanamalar ve kramplar gibi yan etkiler yaşayabilirler. Ayrıca baş ağrıları ruh hali değişimleri ve meme hassasiyeti gibi diğer yan etkiler de görülebilir. Ancak bu yan etkiler çoğunlukla ilk üç ila altı ay içinde azalır.
| Tanım | Hormonlu spiral, rahim içine yerleştirilen ve düşük dozda progestin hormonu salgılayan, uzun süreli ve geri dönüşümlü bir doğum kontrol yöntemidir. |
| Etki Mekanizması | Salgıladığı progestin hormonu, rahim içi zarını incelterek ve servikal mukusu (rahim ağzı salgısını) kalınlaştırarak sperm geçişini zorlaştırır; aynı zamanda yumurtlamayı engelleyebilir. |
| Kullanım Süresi | Tipik olarak 3-7 yıl arasında etkilidir; süre, kullanılan hormonlu spiral markasına göre değişebilir. |
| Etkinlik Oranı | %99’dan daha yüksek bir etkinlik oranına sahiptir ve uzun süreli doğum kontrolü sağlar. |
| Avantajları | – Uzun süreli ve etkili koruma sağlar. – Adet ağrılarını azaltır, adet kanamasını hafifletir. – Günlük kullanım gerektirmez. |
| Olası Yan Etkiler | Adet düzensizlikleri, baş ağrısı, göğüslerde hassasiyet, ruh hali değişiklikleri, bazen kilo artışı. Genellikle yan etkiler zamanla azalır. |
| Kimler İçin Uygun | Uzun süreli korunma isteyen kadınlar, özellikle de adet ağrıları veya yoğun kanama problemi yaşayanlar için uygundur. |
| Uygulama ve Çıkarılma | Bir sağlık profesyoneli tarafından rahim içine yerleştirilir ve çıkarılması da profesyonelce yapılmalıdır. |
| Önleyemediği Durumlar | Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz; bu nedenle tek eşli olmayan ilişkilerde ek korunma yöntemleri önerilir. |
| Diğer Notlar | Yerleştirme işlemi sırasında hafif ağrı olabilir; işlem sonrası birkaç gün hafif kanama görülebilir. |
Hormonal Spiral Hamileliği Nasıl Engeller?
Hormonlu spiral hamileliği iki temel mekanizma aracılığıyla engeller. İlk olarak spiral tarafından salgılanan progestin hormonu servikal mukusu kalınlaştırır. Bu durum spermin rahme ulaşmasını zorlaştırır ve dolayısıyla döllenme ihtimalini düşürür. Kalınlaşan servikal mukus adeta bir bariyer görevi görerek spermin yumurtaya erişimini engeller. Bu bariyerin etkinliği spiral içerisindeki progestin miktarına göre değişiklik gösterebilir.
İkinci mekanizma yumurtlamayı engellemektir. Progestin hormonunun yüksek dozları özellikle bazı spiral türlerinde yumurtlamayı baskılayabilir. Bu durum yumurtanın ovaryumdan salınımını azaltır ya da tamamen engeller. Eğer yumurtlama gerçekleşmezse döllenecek bir yumurta bulunmaz ve bu da hamileliğin oluşumunu önler.
Hormonal Spiral Yerleştirme Sürecinde Ne Beklemelisiniz?
Hormonal spiral yerleştirme süreci dikkatlice planlanmış birkaç adımdan oluşur. İlk olarak hasta pelvik muayene pozisyonunda sırt üstü yatar ve bacakları üzengilere yerleştirilir. Bu sırada sağlık uzmanı hastanın rahatlaması için gerekli ağrı yönetimini sağlar. Nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar genellikle ağrıyı kontrol altına almak için tercih edilir. Ayrıca servikal bölgeye uygulanan lokal anestezi veya uyuşturucu jel de kullanılabilir.
İşlem sırasında sağlık uzmanı serviksi görebilmek için spekulum yerleştirir ve bölgeyi antiseptik bir solüsyonla temizler. Ardından serviksi stabilize etmek için tenakulum adında bir alet kullanılır. Bu adım spiralın doğru yerleştirilmesi için kritik öneme sahiptir. Uterusun ölçülmesi spiralın uygun derinlikte yerleştirilmesini sağlamak için yapılır.
Spiral yerleştirildiğinde hasta kramp veya keskin ağrı hissedebilir. Bu özellikle serviks tutulduğunda ve spiral yerleştirildiğinde ortaya çıkabilir. İşlem sonrası hafif ila orta derecede kramp ve hafif kanama beklenir. Bu belirtiler uterus spiralın varlığına uyum sağladıkça birkaç gün içinde azalır. Spiral yerleştirildikten sonra sağlık uzmanı spiral iplerini yaklaşık 1-2 inç uzunluğunda keser. Bu hastanın spiralın yerinde kalıp kalmadığını periyodik olarak kontrol etmesine olanak tanır.
Son olarak yerleştirmeden 4-6 hafta sonra planlanan bir takip randevusu spiralın doğru pozisyonda olduğundan emin olmak için önemlidir.
Hormonal Spiral’nın Yaygın Yan Etkileri Nelerdir?
Hormonlu spiral kullanımının yaygın yan etkileri arasında çeşitli semptomlar görülebilir. Kullanıcılar genellikle rahime yerleştirilen bu cihazın varlığına fiziksel tepki olarak kramp şeklinde ağrılar hissederler. Bu kramplar spiral takıldıktan hemen sonraki ilk birkaç gün boyunca daha belirgin olabilir ve genellikle hafif ila orta derecede şiddetlidir. Daha önce çocuk doğurmamış ya da daha hassas bireylerde ise bu durum birkaç haftaya kadar uzayabilir. Ağrıyı hafifletmek için sıcak kompres uygulamak veya reçetesiz ağrı kesiciler kullanmak faydalı olabilir.
Yan etkilerden bir diğeri de düzensiz kanama ve lekelenmedir:
- İlk 3 ila 6 ay içinde vücudun cihaza adaptasyon sürecinde düzensiz kanamalar meydana gelebilir.
- Bazı kadınlar adet dönemleri arasında hafif kanama veya lekelenme deneyimleyebilir.
- Zamanla adet dönemleri hafifleyebilir veya bazı durumlarda adet görmeme (amenore) durumu ortaya çıkabilir.
Hormonal Spiral Kullanmanın Riskleri ve Komplikasyonları Nelerdir?
Hormonal spiral kullanmanın riskleri ve komplikasyonları bazı durumlarda ciddi olabilir. Spiral dışarı atılması özellikle ilk birkaç ay içinde meydana gelme eğilimindedir. İlk yıl içinde genç yaş, yoğun adet kanaması ve doğum sonrası dönemde takılma bu riski artırır. Spiral dışarı atıldığında erken fark edilmezse istenmeyen gebelikler oluşabilir. Rahim delinmesi ise takma işlemi sırasında rahim duvarının zarar görmesiyle karakterizedir. Her ne kadar nadir bir komplikasyon olsa da emzirme dönemi veya doğum sonrası takılma uygulayıcının deneyimsizliği bu riski yükseltir. Delinme çoğu zaman belirtisiz ilerleyebilir ancak pelvik ağrı anormal kanama ve hatta istenmeyen gebelik gibi durumlarla kendini gösterebilir.
- Pelvik enfeksiyonlar takıldıktan sonraki ilk 20 gün içinde artmış bir risk taşır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar öyküsü bu riski daha da artırabilir. Tedavi edilmediğinde üreme sistemi üzerinde ciddi etkilere yol açabilir.
- Hormonal spiraller özellikle levonorgestrel salgılayanlar yumurtalık kistleri geliştirme olasılığını artırabilir. Bu kistler genellikle zararsızdır ve kendiliğinden geçebilir; ancak zaman zaman pelvik ağrıya neden olabilirler.
Ruh hali değişimleri ve psikolojik etkiler hormonal spirallerle bağlantılı az görülen yan etkilerdendir. Her kullanıcı bu etkileri yaşamasa da bazı bireyler için bu durumlar rahatsız edici olabilir ve mevcut ruh sağlığı sorunlarını kötüleştirebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Hormonlu spiral nedir ve nasıl çalışır?
Hormonlu spiral, rahime yerleştirilen küçük, T şeklinde plastik bir cihazdır ve levonorgestrel hormonu salar. Bu hormon, rahim ağzındaki mukusu kalınlaştırarak spermin geçişini engeller, rahim iç duvarını inceltir ve yerleşim engelleri oluşturur, ayrıca bazen ovulasyonu da baskılar. Hormonlu spiraller, kullanıcılarının yılda 100’de 1’inden daha azının hamile kalmasıyla %99’dan daha yüksek bir etkinlik sunar. Bu spiraller, markasına bağlı olarak 3 ila 8 yıl arasında etkili olabilir. Yaygın yan etkiler arasında adet kanamasının değişmesi, daha az kanama veya lekelenme, ve hormonlardan kaynaklı baş ağrısı ya da meme hassasiyeti yer alır.
Hormonlu spiral hangi durumlarda önerilir?
Hormonlu spiral, güvenilir doğum kontrolü arayan kadınlar için önerilen, etkili ve uzun süreli geri dönüşümlü bir doğum kontrol yöntemidir. Doğum yapmamış kadınlar da dahil olmak üzere tüm yaş gruplarındaki kadınlar için uygundur. Hormonlu spiraller, aşırı adet kanaması, adet sancıları gibi sorunları yönetmek ve endometriozis, adenomyozis gibi hastalıkların tedavisinde de faydalıdır. Ayrıca perimenopozal dönemdeki kadınlar için hormon tedavisi olarak da kullanılabilir. Hormonlu spiral kullanımı, kişisel sağlık ihtiyaçları ve yaşam tarzına göre bir sağlık uzmanı ile görüşülerek belirlenmelidir.
Kullanım süresi ne kadardır ve ne zaman değiştirilmelidir?
Hormonlu spiralin kullanım süresi, kullanılan türe göre değişir: 52 mg levonorgestrel içeren spiraller (Örneğin Mirena, Levosert, Benilexa) 6 yıl süreyle kullanılabilir ve hormon replasman tedavisiyle birlikte endometrial koruma için 5 yıl süreyle kullanılabilir. 19.5 mg levonorgestrel içeren spiraller (Örneğin Kyleena) 5 yıl boyunca etkilidir. 13.5 mg levonorgestrel içeren spiraller (Örneğin Skyla) ise 3 yıl süreyle kullanılabilir. Bu sürelerin sonunda, uygun sağlık durumu ve kontraseptif hedeflere göre yenilenmesi gereklidir.
Spiral kullanımı sırasında adet döngüsü nasıl etkilenir?
Hormonlu İUD (spiral), adet döngüsünü önemli ölçüde etkileyebilir. İlk başta, kullanıcıların yaklaşık %20’si yerleştirme işleminden sonraki ilk üç ayda 8 günden uzun süren adet kanamaları yaşayabilir. Zamanla, adet kanaması genellikle azalır; hafif adet görenlerin %21’i ve ağır adet görenlerin ise %5’i bir yıl sonra tamamen adet görmemeye başlayabilir. Genel olarak, hormonlu İUD kullananların %40’ı tamamen adet görmeyi bırakır. Bu değişiklikler, rahim içi zarı incelten ve adet kanamasını azaltan levonorgestrel hormonunun etkisiyle gerçekleşir.
Yan etkileri ve komplikasyonları nelerdir?
Hormonlu spiral (İUD) kullanmanın yaygın yan etkileri arasında düzensiz uterin kanama (%31,9), azalan kanama (%23,4), karın veya pelvik ağrı (%22,6), adet kanamasının olmaması (%18,4), baş ağrıları veya migren (%16,3), artan vajinal akıntı (%14,9), daha ağır adetler (%11,9) ve vulvovajinal iltihaplanma (%10,5) yer alır. Daha az yaygın etkiler arasında meme ağrısı (%8,5), sırt ağrısı (%7,9), iyi huylu over kistleri (%7,5), akne (%6,8), adet ağrısı (%6,4) ve düşük ruh hali veya depresyon (%6,4) bulunur. Nadiren görülen komplikasyonlar arasında uterin perforasyon, yaklaşık 1.000 yerleştirmede 1,4 oranında ve cihazın atılması, kullanıcıların %2-10’unda ilk yıl içinde görülür.
