Sperm hücrelerinin yaşam süresi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişir. Ortalama olarak erkek vücudunda yaklaşık 2,5 ay boyunca aktif kalabilirler. Kadın üreme sisteminde ise sperm üç ila beş gün arasında hayatta kalma potansiyeline sahiptir. Dondurulduğunda ise yıllarca canlılığını koruyabilir. Sperm gibi testis dokusu da dondurulup saklanabilmektedir.
Sperm Vücut Dışında Ne Kadar Süre Yaşar?
Sperm hücreleri vücut dışı koşullarda farklı yüzeylerde ve ortamlarda belirli süreler boyunca canlı kalabilir. Bu süreler çevresel faktörlere ve yüzey özelliklerine göre değişiklik gösterir.
Hava ve Kuru Yüzeylere Maruz Kalma:
- Sperm hücreleri hava ile doğrudan temas ettiğinde canlılığını kısa sürede yitirir.
- Kuru yüzeylerde meni tamamen kuruduğunda sperm inaktif hale gelir.
Sıcaklık Etkisi:
- Düşük sıcaklıklar sperm hücrelerinin daha uzun süre hayatta kalmasına olanak tanır.
- Yüksek sıcaklıklar ise sperm hücrelerini hızla öldürür özellikle sıcak küvet gibi ortamlar sperm için son derece zararlıdır.
Nemli Yüzeyler:
- Nemli veya ıslak yüzeyler sperm hücrelerinin daha uzun süre aktif kalmasına yardımcı olur.
- Prezervatif içinde veya az miktarda meniyle kaplı yüzeylerde sperm birkaç saat hayatta kalabilir.
Cilt ve Giysi Üzerindeki Etki:
- Cilt üzerinde sperm meni kuruduğunda genellikle hızla ölür.
- Giysiler üzerindeki sperm de benzer bir süreç izler; giysinin gözenekli yapısı hızlı kurumayı teşvik eder.
Boşaltılmayan Sperm Ne Olur?
Boşalmayan sperm hücreleri erkek üreme sisteminde doğal bir süreçten geçer. Testislerde üretilen sperm epididimde bir süre depolandıktan sonra olgunlaşmaya devam eder. Burada sperm hücreleri yaklaşık 74 gün süreyle kalabilirler ve bu süre zarfında boşalma gerçekleşmezse bozulma sürecine girerler. Sperm hücrelerinin ömrü sona erdiğinde apoptoz adı verilen programlı hücre ölümü sürecine girerler. Bu aşamada vücut aşağıdaki adımları takip ederek sperm hücrelerini yeniden emer:
- Proteinler ve diğer hücresel materyaller parçalanır.
- Bu bileşenler vücut tarafından geri dönüştürülür veya güvenli bir şekilde elimine edilir.
Sperm hücrelerinin yeniden emilimi erkek üreme sistemi için temel bir işlevdir ve bu doğal dönüşüm süreci erkek sağlığına herhangi bir zarar vermez. Ayrıca kullanılmayan sperm hücreleri bazen idrar yoluyla da atılabilir. Bu süreç erkek üreme sisteminin sürekli olarak taze ve canlı sperm tedarikini korumasını sağlar. Bu yeniden emilim ve dönüşüm süreci erkek vücudunun etkili bir şekilde kullanılmayan spermi yönetmesine olanak tanır.
Sperm Laboratuvar Koşullarında Ne Kadar Süre Yaşayabilir?
Sperm hücrelerinin laboratuvar koşullarında ne kadar süre yaşayabileceği çeşitli faktörlere bağlıdır. Özel olarak tasarlanmış besin açısından zengin ortamlarda bu hücreler yedi güne kadar canlı kalabilir. Bu ortamlar spermin kadın üreme sistemi içindeki doğal koşulları taklit eder ve temel besin maddeleri ile optimal pH seviyelerini sağlar. Geliştirilen özel çözeltiler sperm hücrelerinin hareketliliği ve canlılığını uzun süre korumasına olanak tanır.
Laboratuvar ortamında sperm ömrünü uzatan faktörler şunlardır:
- Sperm hücrelerinin sağlıklı bir şekilde saklanması için 37°C sıcaklık esastır. Bu sıcaklık sperm hareketliliğini ve canlılığını optimum seviyede tutar.
- Hafif alkali bir ortam olan pH 7.4 sperm sağlığı için idealdir. pH değerindeki dalgalanmalar hareketliliği azaltabilir ve DNA hasarına yol açabilir.
- Kontrollü oksijen gerilimi oksidatif stresi azaltarak sperm DNA’sını korur. Antioksidanlar eklenmesi reaktif oksijen türlerinin zararlı etkilerini minimize eder.
- Enerji substratları olan fruktoz ve glikoz sperm hücrelerinin enerji üretimini destekler ve ATP üretimini sürdürür.
Fertilite tedavileri sırasında sperm hücrelerinin canlılığını korumak tedavi süreçlerinin başarısında kritik bir rol oynar. Uzun süreli sperm canlılığı yumurta toplama ve döllenme işlemlerinin zamanlaması için esneklik sağlar. Ayrıca sperm örneklerinin tesisler arası taşınması veya genetik testler için gereken zamanı sağlar. Kriyoprezervasyon uzun vadeli sperm saklama ihtiyaçları için uygundur ancak kısa süreli depolama için besin açısından zengin ortamlar daha az risk taşır ve yüksek hareketlilik oranlarını korur.
Ortam formulasyonlarındaki son gelişmeler şunları içerir:
- Hayvansal kaynaklı ürünlerin yerine kullanılarak değişkenliği ve kontaminasyon riskini azaltır.
- Sperm hücrelerini oksidatif stresten koruyan melatonin ve E vitamini gibi maddeler sağlar.
- Sperm kapasitasyonunu ve akrozom reaksiyonunu destekleyen progesteron gibi maddeler eklenir.
